Andrey Shtorkh, Apple şirketinin California'da büyük başarılar kazandığı dönemde, Sovyetlerin yüksek teknolojiye olan yaklaşımına birebir tanıklık etti.

Shtorkh, Ural Dağlarının derinliklerinde bulunan, ülkenin gizli bilim şehirlerinden Sverdlovsk- 45'teki bilim insanlarını koruyan tel örgülerde nöbet tutuyordu. Görünüşte bilim şehirleri, casuslardan korunmak için dış dünyaya kapatılmıştı. Ancak şehirlerin duvarları bilim insanlarını içeride tutarken, diğer Sovyet vatandaşlarını dışarıda bırakıyordu. Ülkedeki çoğu kişi açtı, ama dükkânlarında ithal yiyeceklerin bulunduğu bilim şehirlerinde hayat rahattı. Çocukların bile yaka kartı taktığı bu bilim adacıklarındaki güvenlik çok sıkıydı. Çalışanları ziyaret etmek isteyen akrabalar, aylar öncesinden başvuru yapıyordu. O zamanlar genç bir asker olan Shtorkh, "Dışa tamamen kapalı bilim merkezi, hapishane gibiydi" diyor. Shtorkh şu anda şaşırtıcı bir yeni girişimin tanıtımını yapıyor. Ekonominin petrole bağımlılığını azaltmak isteyen Rus hükümeti, Sovyet döneminden sonraki ilk bilim şehrini kuruyor.

Daha da inanılmaz olan şey ise, inşa halindeki bu şehrin Silikon Vadisini örnek alması. Silikon Vadisini taklit eden tek ülke Rusya değil. Örneğin, Malezya'da ormanlık bir alanda ağaçlar kesilip Cyberjaya adlı bilgisayar şehri kuruldu. Burada California'nın güney Körfez Bölgesi model alınmıştı. Çin'de Pekin yakınlarında ki Tianjin'de ve Fransa'da Nice yakınlarındaki Sophia Antipolis'te ileri teknoloji merkezleri var. Devlet yardımlarıyla kurulan bu merkezler, sonuçta özel şirketleri çekmekte ve onları teşvik etmekte başarılı oldu. Moskova yakınlarındaki bir köyün civarında bulunan Rus bilim merkezinin henüz bir adı yok. Merkez, ABD'deki teknoloji yuvasının canlılığını ve oradaki girişimcilik ruhunu örnek alıyor. Rusya'nın zengin bilim geleneği de fikirleri pazarlanabilir ürünlere dönüştürmekteki zayıflığı ile bilinir. Bu durum, Sovyetler Birliği'nin yıkılışının ve ülke ekonomisinin petrol ile madenlere olan tehlikeli bağımlılığının sebepleri arasında gösterilir. Ülke liderlerinin Silikon Vadisine gıpta ile bakmaları şaşırtıcı değil.

Projenin yöneticileri arasındaki zengin Rus işadamı Viktor F. Vekselberg, "Ülkenin bir atılıma ihtiyacı var. Kurulan bilim merkezi, ülke için sıçrama tahtası işlevi görebilir" diyor. Vekselberg, bilim merkezinin Rus bilimini kapitalist çağa uygun hale getirmek için gereken iş modellerinin "deneme alanı" olacağını belirtiyor. Bilim şehri faaliyete geçtiğinde, yenilikçi şirketlere sağlanacak cömert vergi teşvikleri ve devlet yardımları sayesinde, bilimsel fikirler geliştirilecek. Şirketler kârlı hale gelinceye kadar desteklenecek. Bilim merkezinin kamu ve özel sektör mensubu destekçileri, projenin Sovyet tarzı bilim şehri geleneğiyle üniversite odaklı teknoloji geliştirmeye dayalı Batı modellerini birleştireceğini söylüyor. Projeye şüpheyle bakanlar ise burada köklü bir Rus geleneğini tespit ediyor: Devlet gücünü kullanarak Batı'ya yetişmeye çalışmak. California Palo Alto merkezli bir girişim sermayesi şirketi olan ve yaşam bilimleri alanında faaliyet gösteren Helix Ventures'in kurucularından Evgeny V. Zaytsev, "Silikon Vadisinde işe yarayan süreçlerin Rusya'da da başarılı olması beklenemez. Devlet işe dâhil olacak, çünkü Rusya'da işler böyle yürür" diyor. Zaytsev, Silikon Vadisindeki Rus iş ortaklığı AmBar'ın danışma kurulunda da bulunuyor. Yeni bilim şehri, Kremlin bürokrasisinin merkezindeki Modernizasyon Komisyonu tarafından tasarlandı. Ancak Rus hükümetinin girişimcilerle ve bilim adamlarıyla ilişkileri gergin. Özel şirketlere baskı yapmak ve vergi yasalarını keyfi olarak uygulamak hâlâ güçlü bir gelenek.

Rusya'nın Silikon Vadisi olması beklenen merkezin yeri, bir başka iddialı projeye, Skolkovo işletme okuluna yakınlığı nedeniyle seçildi. Modern bir binada faaliyet gösteren okul, içlerinde Vekselberg'in de olduğu Rusya'nın yeni zenginlerinden gelen milyonlarca dolarlık bağışlarla kuruldu. Benzer projeler yıllar boyu sürüncemede kaldığı halde, şimdiki proje bir ay içinde hükümetçe onaylandı ve 200 milyon dolarlık devlet desteği aldı. Onay, güçlü başkan yardımcılarından Vladislav Surkov'un da aralarında bulunduğu üst düzey Kremlin yetkililerinin, Ocak ayında Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'ne yaptığı ziyaretten bir ay sonra geldi. Surkov bilim şehrindeki yenilikçi şirketlerin, Rus ekonomisini boğan bürokrasiden uzak olacağını söylüyor.

Yeni bilim şehri, Başkan Dimitri Medvedev'in belirlediği öncelikli beş bilim alanındaki çalışmaları destekleyecek: iletişim, biyo-tıp, uzay çalışmaları, nükleer enerji ve enerji tasarrufu. Merkezde ayrıca değişik bilimsel disiplinler arasında fikir alışverişi yapılacak. Yetkililer Rusya'nın madenleriyle petrol kuyularından çok, ileri bilimsel yetenekleriyle tekrar öne çıkacağını söylüyor. Ülkedeki ileri teknoloji şirketlerinin sahipleri buna şüpheyle yaklaşıyor. Antivirüs yazılımları üreticisi Kaspersky Lab şirketinin kurucusu Yevgeny Kaspersky, bilim merkezini desteklediğini belirtirken, devletin rolünün vergi teşvikleri ve altyapıyla sınırlı kalması gerektiğini vurguluyor. Kaspersky, "Rusya'da çok yetenekli yazılım mühendisleri var ama başarılı şirket sayısı az. İnsanların zihinlerinde hâlâ bir demir perde var" diyor.